File op het stembureau
Het VN-panel van Tynaarlo heeft zich afgelopen tijd gericht op verkiezingen. Er waren verkiezingen voor de provinciebesturen in maart en 23 mei 2019 volgen de verkiezingen voor het Europees parlement. Bij Visio De Brink in Vries is op een bijeenkomst besproken wat verkiezingen eigenlijk zijn en hoe stemmen in zijn werk gaat. Er was een stembureau opgezet met stemhokjes, stembussen en stembureaumedewerkers. Bewoners van Visio De Brink en VN-panelleden konden zo ervaren en bespreken hoe het op de echte stemdag in zijn werk gaat. Er is ook informatie verzameld over de programma’s van politieke partijen en besproken met de deelnemers. Ook stemwijzers zijn doorgenomen.
Het VN-panel werkt in Tynaarlo aan het steeds beter naleven van het verdrag voor de rechten van mensen met een beperking of chronische ziekte van de Verenigde Naties (VN). Het panel bestaat gemiddeld uit 15 mensen die allemaal een beperking hebben. Zij geven handen en voeten aan het principe “niets over ons, zonder ons”, een rode draad in dat mensenrechtenverdrag. Ook het actieve stemrecht, het recht om te stemmen, is een mensenrecht en wordt benadrukt in dit verdrag. Visio de Brink is een woon/zorginstelling in Vries, waar 160 mensen wonen en leven met visuele en meervoudige beperkingen. Ook bewoners van Visio maken deel uit van het VN-panel.
Het VN-panel constateert dat er veel belemmeringen zijn voor mensen met een beperking om te gaan stemmen. Alleen al de gang naar het stembureau levert voor mensen van Visio de Brink de nodige hindernissen op. Allereerst moet de N386 worden overgestoken en als je niet of slecht kunt zien lukt je dat niet zelfstandig. Je bent dan afhankelijk van begeleiders of vrijwilligers die je op het stembureau willen brengen. In Tynaarlo waren ook problemen met de toegankelijkheid van stemlokalen omdat deuren niet door iedereen te openen waren of omdat drempels toch te hoog waren. Voor het VN-panel gaat toegankelijkheid verder dan de basiscriteria die de gemeente aanlegt voor toegankelijkheid. Voor veel mensen met blaas of darmproblemen is het van belang dat zij binnen een paar minuten een toilet kunnen bereiken. Voor een stemlokaal zou dat een toegankelijk toilet moeten zijn.
Slechte ervaringen in het verleden weerhouden kwetsbare mensen ook om te gaan stemmen. Een panellid in een rolstoel trof jaren geleden een stemtafel waar zij niet bij kon en brengt sindsdien geen stem meer uit. Ze weet niet dat een stembureau tegenwoordig altijd uitgerust is met een verlaagd blad waar je ook vanuit een rolstoel of zittend in een stoel of op je rollator gewoon bij kunt.
De deelnemers aan de verkiezingsbijeenkomst bij Visio de Brink overwonnen hun “stemstress”. Ze gingen bijna allemaal stemmen. Of ze gingen mee naar het stembureau om te zien hoe het in het echt gaat. De volgende keer doen zij vast ook mee. Rond stemmen hangt toch iets gewichtigs en geheimzinnigs. Op een stembureau gaat het er streng en strikt volgens regels aan toe. Je moet jezelf identificeren en er wordt op je gelet. Kan ik dat wel vroegen velen zich af. Er zijn ook panelleden met de ervaring dat ze door stemstress toch fouten maakten.
En dan ben je op dat stembureau. Hoe kleur je het juiste vakje rood als je niet of slecht kunt zien? Er zijn nog steeds geen stemhulpmiddelen waarmee deze mensen echt zelfstandig hun stem kunnen uitbrengen. Er ligt een kandidatenlijst in braille op sommige stembureaus. In Tynaarlo bleek deze voor een blinde niet direct bruikbaar en de leden van het stembureau konden hem niet helpen omdat ze het zelf ook niet konden lezen. Een kandidatenlijst in braille is nog geen stembiljet. Dat stembiljet ziet er voor iedereen hetzelfde uit. Zonder hulp is het dus onmogelijk om jouw partij, laat staan jouw kandidaat te vinden op het stembiljet. De nieuwe loupe op het stembureau en goede verlichting helpen een slechtziende soms voldoende. Maar als je blind bent, dan moet iemand jouw stem kleuren. Gelukkig staat de Kieswet in dit geval ondersteuning toe. In Tynaarlo op het gemeentehuis leidde de ondersteuningsvraag niet tot moeilijkheden, maar vorig jaar nog wel. Niet ieder stembureaulid was zich toen bewust van de mogelijkheid om hulp te geven bij het inkleuren van het vakje.
Al vroeg is het panel op zoek gegaan naar begrijpelijke informatie van en over de partijen. Een groot deel van de bewoners van De Brink heeft moeite met het begrijpen van informatie als die niet in gemakkelijke taal is opgesteld. Ambassadeurs voor het VN-verdrag in Drenthe hebben alle partijen in de Provinciale Staten hierom gevraagd. Alleen de PvdA was in staat om begrijpelijke informatie te verstrekken!
Sinds 2008 ontvangt iedere Nederlander van 18 jaar of ouder een stempas, ook als je in een instelling woont. Maar als de informatie aan je voorbijgaat, dan kan je niet bepalen waarop je stem gaat vallen. Het komt voor dat stembiljetten wel, maar de kandidatenlijsten niet worden verspreid in instellignen. Dat is wellicht uit gewoonte zo gegroeid, omdat men toch niet gaat stemmen, maar het is andermaal een barrière om je recht op deelname aan het politieke leven te kunnen genieten. Ook de regelgeving met betrekking tot curatele, bewind en mentorschap werpt drempels op. Mensen die onder curatele, mentoraat of bewindvoering staan mogen allemaal stemmen, maar wij hebben ervaren dat curatoren mensen die willen stemmen verhinderen dat te doen.
Door zulke hindernissen is het logisch te verwachten dat tienduizenden stemmen in Nederland gewoon niet uitgebracht kunnen worden. Dat moet veranderen. Het VN-panel had een fantastisch leerzame ervaring in samenwerking met Visio de Brink. Het panel heeft veel waardering ook voor de begeleiders van Visio de Brink die met hun cliënten bezig zijn geweest zich voor te bereiden. De bijeenkomst leerde ook dat er ruimte moet zijn bij ondersteuners in de zorg om te helpen bij het uitoefenen van het stemrecht van cliënten. Iedere instelling zou voor hun, ook ambulant begeleide, cliënten moeten investeren in het stemrecht. De bijeenkomst in Tynaarlo leerde wat dat oplevert; mensen waren zo enthousiast geworden dat er een kleine file ontstond op het stembureau.
