Arduin verdwijnt: gedwongen verhuizingen
Door José Smits
De Zeeuwse zorginstelling Arduin, met een reputatie van vooruitstrevende instelling die inclusie nastreefde voor mensen met een ernstige beperking, gaat verdwijnen. Arduin wordt overgenomen door ’s Heerenloo. Bewoners moeten gedwongen verhuizen van kleine woningen in de wijk, waar ze met 3 tot 6 personen samenwoonden, naar geclusterde groepswoningen. De nieuwe groepswoningen zijn voor steeds 8 bewoners en staan met 6 tot 8 geclusterd bij elkaar, totaal dus voor 48 tot 64 bewoners. De naam Arduin verdwijnt. Vereniging Inclusie Nederland heeft geprotesteerd tegen deze ontwikkeling omdat het reinstitutionalisering betekent en de individuele rechten van bewoners niet worden gegarandeerd. Zie ook dit bericht in de PZC.
Arduin is lange tijd een buitenbeentje geweest in de zorgwereld. Vanuit de veroudere instelling Vijvervreugd zette manager Piet van den Beemt vanaf 1994 een radicale beweging in gang. Hij wilde meer inclusie: bewoners helpen met de verhuizing vanuit de centrale inrichting Vijvervreugd naar een woning in de wijk en dagbesteding bij gewone bedrijven in de buurt.
Bezoekers uit binnen- en buitenland kwamen kijken hoe Arduin het aanpakte. Arduin sloot de centrale gebouwen en zorgde dat bewoners overgingen naar woningen waar ze met 3 tot 6 personen samenwoonden Ook de dagbesteding werd verregaand gemoderniseerd waarvoor werd samengewerkt met bedrijven en familie van bewoners. Een aantal jaar geleden was de situatie bereikt dat per locatie gemiddeld 3,8 clienten woonden. Het lukte Arduin om met het budget dat ook andere zorginstellingen gemiddeld ontvangen om kleinschalige zorg te organiseren.
Vorig jaar kwam naar buiten dat er in korte tijd problemen in zijn geslopen. Arduin boekt grote verliezen. Volgens het nieuwe management van Arduin is er te weinig geld om de kleine locaties in stand te houden. De clientenraad beaamt dat. Secretaris Josephine van Belzen van de clientenraad zegt daarover: “op de locaties werden medewerkers teveel aan hun lot overgelaten. Ze werden niet goed aangestuurd en er was geen goede scholing. Omdat op elke kleine locatie een slaapwacht moest zijn, was er ook veel te weinig geld”.
Om Arduin voor een faillissement te redden wordt ze overgenomen door ’s Heerenloo. Het ministerie van VWS staat toe dat 20 miljoen euro uit WLZ gelden wordt gebruikt om locaties op te heffen en voor bewoners de nieuwe , geclusterde groepswoningen te bouwen. Het betekent dat clienten gedwongen moeten verhuizen en gedwongen worden ingedeeld in grotere woongroepen. Dagbesteding zal ook meer worden geconcentreerd in of bij de nieuwe grotere groepswoningen.
De clientenraad stemt in met de plannen. Secretaris Josephine van Belzen zegt: "Arduin heeft altijd een mooi beeld naar buiten opgehouden, maar het was niet goed op veel locaties. De gedwongen verhuizingen zijn niet leuk en we willen dat er goede inspraak komt. Maar op zichzelf zijn we blij met de nieuwe opzet. De woningen zijn mooi en beter aangepast. Elke slaapkamer krijgt een eigen keukenblok en douche. Het wordt mooier en veiliger.”
Vereniging Inclusie Nederland vindt de aangekondigde verhuizing op een aantal manieren in strijd met de mensenrechten van de zorgclienten. Nederland heeft in 2016 het VN-verdrag voor de Rechten van Personen met een Handicap geratificeerd. In dit Verdrag neemt artikel 19 een belangrijke plaats in. Dit artikel gaat over zelfstandig leven middenin de samenleving en eigen keuzen maken. Wat gebeurt bij Arduin, met staatsteun van 20 miljoen euro, is re-institutionaliseren.
In augustus 2017 heeft het ‘Committee on the Rights of Persons with Disabilities’ van de VN een toelichting op artikel 19 uitgebracht , “General comment on article 19: Living independently and being included in the community”, waarin duidelijk wordt benadrukt dat er niet meer mag worden gekozen voor grootschalige woonvoorzieningen. In de uitleg staat bijvoorbeeld het volgende:
- •“To respect the rights of persons with disabilities under article 19 means that States parties need to phase out institutionalization. No new institutions may be built by States parties, nor may old institutions be renovated beyond the most urgent measures necessary to safeguard residents' physical safety. Institutions should not be extended, new residents should not enter in place of those that leave, and “satellite” living arrangements that branch out from institutions, have the appearance of individual living (apartments or single homes) but revolve around institutions, should not be established.
- •Article 19 is not properly implemented if housing is only provided in specifically designed areas and arranged in a way that persons with disabilities have to live in the same building, complex or neighborhood.
- •Personal assistance and assistants should not be “shared” among persons with disabilities by rule, but only whether it is done with full and free consent of the person with disability requiring personal assistance. The possibility to choose is one of the three key elements of the right to live independently within the community.”
Wetenschappelijke literatuur laat zien dat kleinere, persoonsgerichte woonvoorzieningen in de samenleving, de participatie van mensen met een beperking bevorderen. Grote instellingen bevorderen niet de kwaliteit van bestaan voor mensen met een verstandelijke beperking en beperken de interactie en betrokkenheid van de gemeenschap voor onze meest kwetsbare burgers. Deze instellingen hebben negatieve gevolgen voor hun gezondheid, welzijn, kwaliteit van bestaan, onafhankelijkheid en algemeen geluk (AAIDD en AUCD, 2015). Mensen die van een instelling naar een kleinere gemeenschap gaan, zijn gelukkiger, gezonder, hebben meer controle over hun leven en kunnen beter zelfstandig functioneren nadat ze zijn verhuisd (Larson, Lakin & Hill, 2013). Degenen die in hun eigen huis wonen, rapporteren beduidend meer keuzemogelijkheden in vergelijking met mensen die in een instelling wonen (Bradley et al., 2015). Kleinere omgevingen leveren gemiddeld betere resultaten qua kwaliteit van bestaan voor mensen met een verstandelijke beperking, meer onafhankelijkheid en meer tevredenheid over hun leven (Nord et al., 2014). De voordelen van het leven in kleinere, gemeenschapsinstellingen zijn onder meer: meer keuze en zelfbeschikking, grotere sociale netwerken en meer vrienden, betere toegang tot reguliere gemeenschapsvoorzieningen, grotere deelname aan het gemeenschapsleven, meer kansen om vaardigheden te ontwikkelen en te behouden die onafhankelijkheid bevorderen, een betere materiële levensstandaard, toegenomen acceptatie van andere leden van de gemeenschap, en een grotere algehele tevredenheid over hun leven zoals uitgedrukt door mensen met een verstandelijke beperking zelf en hun families (Kozma, et al., 2009; Larson, Lakin & Hill, 2013). Wetenschappelijk onderzoek laat bovendien zien dat kleinschalige zorg in de samenleving niet duurder is dan grootschalige instellingszorg. (Mansell, J., Knapp, M., Beadle-Brown, J. & Beecham, J. (2007) Deinstitutionalization and community living – outcomes and costs: report of a European Study. “DECLOC Report”).
Deze onderzoeken kijken naar bredere ervaringen. Het is duidelijk dat bij Arduin de geschetste voordelen van kleinschalig wonen de laatste paar jaar zijn ingehaald door financiele problemen. De vereniging Inclusie Nederland had liever gezien dat de minister van VWS onderzoek had laten doen naar de precieze oorzaak van de financiele problemen. Zijn de tekorten wel veroorzaakt door dure slaapwachten? Kan ook sprake zijn van te lage budgetten, en slecht overleg met het zorgkantooren gemeenten dat alle zorg financieren? Werd verlies geleden op andere zorgtaken?
De steun van 20 miljoen euro had gebruikt kunnen worden voor een reddingsplan dat wel in overeenstemming is met de voorwaarden uit het VN verdrag. Met clienten is nu vooraf geen enkel overleg gevoerd en het is de vraag of ieder van de clienten instemming wordt gevraagd over de verhuizing, met wie ze gaan wonen en wie hen zal begeleiden. De clientenraad zegt oveigens dat ze daar op wil letten.
Het College voor de rechten van de Mens monitort sinds 2016 de naleving van het VN verdrag inzake rechten van personen met een handicap. Wat betreft de naleving van artikel 19 schrijft het College in het rapport “Inzicht in inclusie II” (https://mensenrechten.nl/nl/inzichtininclusie) op basis van data van onder meer het CBS: “Twee indicatoren gaan over een belangrijk grondbeginsel van het verdrag, namelijk respect voor persoonlijke autonomie, met inbegrip van de vrijheid om zelf keuzes te maken. Van de personen met een lichte of matige verstandelijke beperking kiest 41% in 2016 niet zelf of met ondersteuning voor de woonsituatie, van de personen met een psychische aandoening betreft het 6%. Deze situatie is sinds 2012 onveranderd en duidt erop dat artikel 19 van het verdrag over zelfstandig wonen niet verwezenlijkt wordt.”
